29 Nisan 2025 Salı
Sağlık Bakanlığı verilerine göre, 2002 yılından 2023 yılı Kasım ayına kadar Türkiye’de gerçekleştirilen toplam organ nakli sayısı 74,704 olarak kaydedilmiştir. Bu süre zarfında yapılan organ nakillerinin büyük bir kısmı böbreklerden oluşmaktadır. Tam olarak 52,258 böbrek nakli yapılırken, 20,671 karaciğer, 1,210 kalp, 320 akciğer, 198 pankreas ve 47 ince bağırsak nakli gerçekleştirilmiştir. Organ nakli başvurusu ile birlikte yeni bir hayat umudu bekleyen pek çok hasta, bağışlanan organlarla yeniden yaşam perspektifine kavuşmuştur.
Özellikle 2010 yılından 2023 yılı Kasım ayına kadar yapılan kornea nakilleri, 37,666 vakaya ulaşmıştır. Bu veriler, organ bağışının önemini bir kez daha gözler önüne sermektedir. Ancak, mevcut durumda organ nakli bekleyen hastaların sayısının oldukça yüksek olduğu dikkati çekmektedir. 2023 Kasım ayı itibarıyla, böbrek nakli bekleyen hasta sayısı 24,449, karaciğer nakli bekleyen hasta sayısı 2,600, kalp nakli bekleyen hasta sayısı 1,477 olarak belirlenmiştir. Ayrıca, akciğer nakli bekleyen hasta sayısı 204, pankreas nakli bekleyen hasta sayısı 277 ve kornea nakli bekleyen hasta sayısı ise 4,119 olarak kaydedilmiştir.
Organ nakli süreçlerinde etkileyici bir faktör olarak öne çıkan COVID-19 pandemisi, özellikle 2019 yılından itibaren organ bağış oranlarında kayda değer bir düşüşe neden olmuştur. Nakil bekleyen hastalar arasında kalp hastaları, canlı verici bulmakta zorlandıkları için kadavradan bağışa daha fazla ihtiyaç duymaktadır. Akdeniz Üniversitesi Hastanesi’nde görev yapan Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Ömer Bayezid, Türkiye genelinde 1,477 kalp nakli bekleyen hasta olduğunu belirtmektedir. Ayrıca, hastanede bünyesinde 477 kalp hastasının nakil sırası için kayıtlı olduğu bilgisi verilmiştir.
Prof. Dr. Bayezid’in açıklamalarına göre, organ bağış oranları son yıllarda ciddi şekilde azalmıştır. Özellikle COVID-19 pandemisinin getirdiği kaynaklı belirsizlikler ve sağlık kaygıları, bağış oranlarının düşmesinde önemli bir etken olmuştur. Pandemiden önce, beyin ölümü gerçekleşmiş hastaların ailelerinin bağış kabul etme oranı %36 civarındayken, bu oran pandemiden sonra %19’a düşmüştür. Batılı ülkelerle kıyaslandığında, bu oran Türkiye’de oldukça düşük kalmaktadır. Örneğin, İspanya’da bir milyon kişi başına düşen donör sayısı 35 iken, Türkiye’de bu oran geçmişte 3-5 civarındaydı.
Türkiye’de organ nakli uygulamaları, çeşitli merkezlerde başarılı bir şekilde yürütülmektedir. Özellikle Akdeniz Üniversitesi Hastanesi’nde, Türkiye’nin ilk yüz ile çift kol nakli ve dünyanın ilk kadavradan rahim nakli gerçekleştirilmiştir. Bu tür başarılar, Türk tıbbının organ nakli alanındaki gelişmelerini ve potansiyelini göstermektedir. Ancak, bu başarıların sürdürülebilir olması için organ bağış oranlarını artırmak, toplum bilincini yükseltmek ve sağlık hizmetlerinin kapsamını genişletmek büyük önem taşımaktadır.
Sonuç olarak, Türkiye’de organ nakli uygulamaları ve istatistikleri, sağlık alanında önemli bir konuyu teşkil etmektedir. Organ bağışının önemi, artan hasta sayılarıyla daha da belirgin hale gelmekte ve COVID-19 pandemisi gibi küresel olayların etkisiyle değişkenlik göstermektedir. Gelecek dönemlerde bu alandaki atılımlar ve toplumun bilinçlendirilmesi, organ nakli bekleyen hastalar için umut ışığı olabilmektedir.